مفهوم پسماند چیست و 5 دسته بندی اصلی پسماند کدام است؟
در معنای عام، پسماند به مواد زائدی گفته میشود که در اثر فعالیتهای انسانی تولید میشود که از نظر تولید کننده غیرقابلمصرف است. همچنین میتواند حاصل فعالیتهای شهری، کشاورزی، صنعتی، معدنی و… باشد. در تعریف دیگری، آنها شامل تمام مواد زائد حاصل از فعالیتهایی است که در محیط انجام میگیرد.
شناخت منابع و انواع پسماند به همراه اطلاعاتی در مورد ترکیب و نرخ تولید، پایه و اساس طراحی و بهرهبرداری سیستمهای مدیریت آن میباشد. به دلیل اینکه روش بهینه تصفیه و استفاده متعاقب از زائدات تصفیه شده وابسته به ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مواد دارد انتخاب بهینه روش تصفیه و استفاده از زائدات تصفیه شده وابسته به منبع تولید آن است؛ لذا با انواع آنها آشنا میشویم.
دسته بندی پسماند عبارتند از: پسماندهای عادی، کشاورزی، صنعتی، ویژه و پزشکی.
آنچه در این مقاله میخوانید:
Toggleپسماند عادی
این دسته از پسماندها ناشی از فعالیتهای روزمره انسان میباشد مانند کاغذ، پوست میوه و… که در منازل، شهرها، دانشگاهها و مراکز تجاری تولید میشوند و چون به لحاظ مقدار بیشترین رقم را به خود اختصاص میدهند حائز اهمیت هستند. طبق آخرین آمار در سال 1400، در ایران روزانه حدود 55 هزار تن زباله عادی تولید میشود.
پسماند کشاورزی
این پسماندها عبارتند از باقیماندههای حاصل از فعالیتهای متنوع کشاورزی از قبیل کاشت و برداشت محصولات مزارع، باغستانها و تاکستانها، فضولات و لاشهی دامها، ظروف سم و کودها، سم و کودهای فاسد شده درون انبارها، شاخ و برگ درختان و میوههای فاسد شده. ضایعات کشاورزی (حیوانی) با ورود به محیط زیست مشکل بیولوژیکی و شیمیایی ایجاد میکنند. این دسته نوعا دارای مواد آلی همگن میباشند.
پسماند صنعتی
این پسماندها ناشی از فعالیتهای صنعتی بوده که مهمترین بخش آن مربوط به صنایع نفت و پتروشیمی است. در بخش نفت در قسمتهای متفاوتی نظیر اکتشاف، استخراج، انتقال و پالایش و حمل و نقل، تولید آلودگی و زائدات میکنند. در صنایع فلزی و تولید اتومبیل و صنعت الکترونیک نیز زائدات خطرناکی تولید میشود. لاستیک یکی از موارد قابل بازیافت است که به خودی خود ضرری را متوجه محیط زیست نمیکند البته در صورت عدم رعایت ضوابط ایمنی، اشتعالپذیری آن میتواند منجر به خطرآفرینی شود.
در ایران روزانه حدود 15 تا 20 هزار تن زباله صنعتی تولید میشود درحالیکه زائدات عادی حدود 55 هزار تن در روز تولید میشود. به دلیل بیاعتمادی صنعت به سازمان محیطزیست، در بخش صنعت آمار دقیقی ارائه نمیشود؛ درنتیجه پسماندهای صنعتی به شکل غیر اصولی در محیط رها میشوند و مشکلات بسیار زیادی برای محیطزیست به وجود میآورند.
پسماند ویژه
این گروه منبع خاصی ندارند و در تمام دستهها یافت میشوند. هر پسماندی که یکی از ویژگیهای سمیت، قابلیت انفجار یا اشتعال، واکنش پذیری، خورندگی، رادیواکتیو بودن و یا بیماری زایی را شامل شود جزو گروه ویژه محسوب میشود. البته زبالههای رادیواکتیو را از دسته بندی ویژه جدا در نظر میگیرند. بخشی از زائدات پزشکی و نیز بخشی از دستههای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند جزء دسته بندی ویژه محسوب میشوند. این گروه معمولا به صورت مجزا جابجا و مدیریت میشوند. اکثر زائدات صنعتی، ویژه هستند.
به جهت مدیریت صحیح و اصولی باید زبالهها در مبدا تفکیک شوند به دلیل آنکه پسماندهای ویژهای مانند باتری قلمی، سایر زباله را به فلزات سنگین آلوده کرده و در چرخه دفع بهداشتی اختلال ایجاد میکند. برای مثال اگر یک باتری قلمی در بین زبالههای یک خانه باشد، کل زباله به گروه خطرناک تبدیل میشود. هر یک باتری قلمی که دور انداخته میشود، یک مترمکعب خاک را آلوده به فلزات سنگین میکند و محصولات کشاورزی پرورش یافته در آن خاک نیز آلوده به فلز سنگین میشوند.
استراتژیهای کلی برخورد با این دسته عبارتند از: حذف و کمینه سازی، بازیافت، احیا و استفاده مجدد، تصفیه لازم جهت تبدیل به مواد کم خطرتر و دفع (سوزاندن یا دفن).
پسماند پزشکی
به کلیه زائدات عفونی و زیانآور بیمارستانها، مراکز بهداشتی و درمانی، آزمایشگاهها و سایر مراکز مشابه پسماند پزشکی یا بیمارستانی گفته میشود. سایر زبالههای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.
سرانه تولید
در کشورهای توسعهیافته همچون آمریکا، دانمارک، نیوزلند، کره و استرالیا، سرانه تولید زباله 1/5 تا 2 کیلوگرم در روز به ازای هر نفر میباشد در حالیکه این رقم در ایران حدود 700 گرم و در هندوستان کمتر از 500 گرم گزارش شده است. از آمار ذکرشده میتوان به این نتیجه رسید که میزان توسعهیافتگی یک کشور با تولید زباله در آن کشور رابطه مستقیم دارد بنابراین هرچه یک کشور توسعه یافتهتر باشد سرانه تولید پسماند نیز بیشتر خواهد بود.
از نخستین ملزومات طراحی و بهرهبرداری یک سیستم مدیریت پسماند کارآمد، شناخت دسته بندی آنهاست. گروهبندی اصلی شامل پسماند عادی (شهری و روستایی)، کشاورزی، صنعتی، ویژه (خطرناک) و پزشکی (بیمارستانی) است که گروه ویژه ممکن است در هر دسته یافت شود و متعلق به دستهبندی خاصی نیست. وجود یک عامل از گروه ویژه در زباله موجب خطرناک شدن تمام آن خواهد شد. همچنین توسعهیافته بودن جامعه رابطه مستقیم با سرانه تولید زباله دارد. هرچه جامعه توسعهیافتهتر باشد، سرانه تولید بیشتر است.
این مقاله چقدر برای شما مفید بود؟
از 1 تا 5 امتیاز بدهید.
میانگین امتیاز: / 5. تعداد رأیها:
اولین نفری باشید که رأی میدهد!
ما متأسفیم که این مقاله اصلاً برای شما مفید نبود!
لطفاّ به ما در بهبود آن کمک کنید.
به ما در اصلاح آن کمک میکنید؟
محمدمهدی نبی
سلام. من محمدمهدی نبی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندس عمران- مهندسی محیط زیست در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و علاقهمند به مباحث محیط زیست و توسعه پایدار و مدیریت پسماند هستم.
دیدگاهتان را بنویسید