سبزشویی؛ شگرد برخی شرکتها برای تظاهر به دوستداری محیطزیست
همانطور که به تدریج مردم سراسر جهان از اهمیت انتخابها و خریدهای روزانه خود آگاهتر میشوند، بسیاری از کسبوکارها نیز در نحوه عملکرد خود برای جلب رضایت مصرفکنندگان پایدارتر میشوند. در تئوری، این چیز خوبی است، اما بسیاری از آنها ادای پایدار بودن را در می آورند، در حالی که به فعالیتهایی ادامه میدهند که باعث تولید ضایعات یا گازهای گلخانهای بیشتر میشود. به این کار «سبزشویی» می گویند. اما سبزشویی دقیقاً چیست و چگونه می توانید از شرکت هایی که درگیر آن هستند اجتناب کنید؟ در این مقاله با جزئیات بیشتری در این مورد آشنا می شویم.
سبزشویی یا (Greenwashing) یک تکنیک بازاریابی است که هدف آن ایجاد توهم مسئولیت زیست محیطی است. ارتباطات سبز همیشه به این معنی نیست که شرکت از نظر زیست محیطی مسئولانه عمل كرده است. به همین دلیل است که مفهوم سبزشویی اغلب توسط سازمانهای غیردولتی و NGOها برای محکوم کردن شرکتهایی استفاده میشود که ادعای دغدغه زیستمحیطی دارند، در حالی که فعالیتها و شیوههای آنها خلاف آن را ثابت میکند. سبزشویی چیست، نمونههای اصلی سبزشویی توسط شرکتها چیست و چگونه روشهای آن را تشخیص دهیم؟
آنچه در این مقاله میخوانید:
Toggleسبزشویی به چه معناست؟
“Greenwashing یا سبزشویی برای این طراحی شده است که مردم باور کنند که شرکت شما بیشتر از آنچه که هست برای محافظت از محیط زیست انجام می دهد.” – فرهنگ لغات کمبریج
سبزشویی عمل بازاریابی یک شرکت یا سازمان است به طوری که وانمود كند آنها دوستدار محیط زیست و اكولوژی (یعنی طبیعی تر، سالم تر، عاری از مواد شیمیایی، قابل بازیافت، کمتر اتلاف منابع طبیعی…) هستند؛ درست زمانی که در عمل فعالیت های آن ها محیط را آلوده می کند. بنابراین سبزشویی توهینآمیز یا گمراهکننده تلقی میشود، زیرا این شرکت بهطور نامناسب خود را سبزتر از آنچه هست نشان میدهد.
اصطلاح «سبزشویی» اولین بار در سال 1986 توسط جی وسترولد، متخصص و محقق آمریکایی محیط زیست استفاده شد. این مفهوم در ابتدا برای توصیف روشی بود که یک استراحتگاه ساحلی در ساموآ اتخاذ كرد؛ جایی که حولههای قابل استفاده مجدد را به عنوان راهی برای کمک به محیط زیست ارائه می داد و در همین حال، استراحتگاه در حال گسترش بیشتر و تصرف زمین های محلی بود. امروزه این کلمه معنای بسیار گسترده تری دارد.
سبزشویی دو پیامد مهم دارد:
- مصرف کنندگان را گمراه می کند.
- هیچ پیشرفتی در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای و تغییرات آب و هوایی ایجاد نمی کند.
بازاریابی سبز و سبزشویی
بر خلاف سبزشویی، بازاریابی سبز زمانی است که شرکت ها محصولات یا خدمات آگاهانه از نظر زیست محیطی و اجتماعی را می فروشند. بازاریابی سبز عموماً عملی، صادقانه و شفاف است. با این حال، زمانی که یک سازمان استانداردهای شیوه های تجاری پایدار را رعایت نمی کند، برای بازاریابی سبز آسان است که به سبزشویی تبدیل شود.
هر شرکت “سبز” درگیر سبزشویی نیست. برخی از شرکت ها و محصولات واقعا سبز هستند.
چرا شركت ها یا سازمان ها سبزشویی می كنند؟
جواب ساده است – تظاهر به اخلاق مداری باعث سودآوری می شود. گزارشی توسط مک کینزی نشان داد که Gen Z یا نسل Z (افرادی که تقریباً بین سالهای 1996 تا 2010 متولد شدهاند)، به احتمال زیاد برای شرکتها و برندهایی که اخلاقی هستند خرج میکنند. یکی دیگر از گزارشهای پایداری شرکتهای جهانی نیلسون، نشان داد که 66 درصد از مصرفکنندگان اگر محصولی از برندی پایدار باشد، بیشتر برای آن خرج میکنند و این میزان در میان نسل هزاره (متولدین اواخر دههٔ 1970 یا اوایل دههٔ 1980 تا دههٔ 2000) به 73 درصد میرسد. بنابراین، شرکتها انگیزه مالی دارند که از نظر اجتماعی آگاهتر باشند یا حداقل به نظر برسند.
با این حال، دلیل دیگری که شرکتها سبزشویی میكنند، تعمد كمتری دارد؛ آنها به سادگی نمیدانند که این کار را انجام میدهند. بیشتر شرکت ها تخصص کافی برای دانستن اینکه چه چیزی واقعاً برای محیط زیست مفید است و چه چیزی نیست را ندارند.
در استرالیا، یک شرکت به استفاده از پلاستیک “زیست تخریب پذیر” روی آورد که از نظر فنی به طور کامل تجزیه نمی شود، اما در عوض فقط به قطعات کوچکتر تجزیه می شود، مگر اینکه در هاضمی که به طور خاص برای ایجاد شرایط برای تجزیه زیستی طراحی شده است، پردازش شود. چیزی که شرکت واقعاً به آن نیاز داشت یک کیسه کمپوست پذیر بود که کاملاً چیز دیگری است. سازمان دیده بان امور مصرف کنندگان استرالیا در واقع آنها را جریمه کرد تا از فروش محصول خودداری کنند زیرا كاری کاملا نادرست بود.
بسیار محتمل است که این شرکت قصد داشته باشد که دوستدار محیط زیست باشد، اما به دلیل عدم تحقیق آنها در مورد موادی که واقعاً به عنوان مواد پایدار شناخته می شوند، متهم شده است. به همین دلیل است که برای شرکتها بسیار مهم است که تحقیقات معناداری در مورد چگونگی پایدار بودن انجام دهند و آن را در تمام مراحل عملیات خود، نه تنها آنچه مصرفکنندگان میبینند، به کار ببرند.
بررسی برخی نمونه های سبزشویی در دنیا
متأسفانه، نمونههای زیادی از سازمانهایی وجود دارد که درگیر این مسئله هستند. یک مثال کلاسیک شركت فولکس واگن است که اعتراف کرد که در تستهای آلایندگی با تجهیز وسایل نقلیه مختلف به یک دستگاه “عیب یاب” تقلب کرده است، نرمافزاری که میتواند تشخیص دهد که چه زمانی تحت آزمایش آلایندگی است و عملکرد را برای کاهش سطح آلایندگی تغییر میدهد. همه اینها در حالی بود که در کمپین های بازاریابی از ویژگی های آلایندگی كم و سازگاری با محیط زیست وسایل نقلیه خود سخن می گفت! در واقع، این موتورها تا 40 برابر حد مجاز برای آلاینده های اکسید نیتروژن منتشر می کردند.
دیگری غول سوخت های فسیلی BP است که نام خود را به Beyond Petroleum تغییر داد و پنل های خورشیدی را در پمپ بنزین های خود قرار داد و سپس به دلیل تفسیر نادرست خود از كلمه سبز مورد انتقاد قرار گرفت.
در سال 2018، نستله بیانیه ای منتشر کرد و گفت که “هدفی جاه طلبانه” دارد که تا سال 2025، بسته بندی های خود را 100٪ قابل بازیافت یا قابل استفاده مجدد كند. با این حال، گروه های محیط زیست به سرعت اشاره کردند که این شرکت اهداف روشن یا حتی یك جدول زمانی و نحوه بازیافت را منتشر نکرده است.
صلح سبز با انتشار بیانیه تند خود به این موضوع واکنش نشان داد و در آن گفت: «اعلامیه نستله در مورد بستهبندیهای پلاستیکی بیشتر از همان قدمهای سبزشویی برای مقابله با بحرانی است که به ایجاد آن کمک کرد. در واقع نوك پیكان را به سمت کاهش پلاستیک های یکبار مصرف به روشی معنادار حرکت نمی دهد و استاندارد فوق العاده پایینی را به عنوان بزرگترین شرکت غذا و نوشیدنی در جهان تعیین می کند. در سال 2020، نستله به همراه کوکاکولا و پپسی برای سومین سال متوالی به عنوان بیشترین تولیدكننده آلاینده های پلاستیکی جهان معرفی شدند.
سرانجام، در سال 2017، كمپانی والمارت 1 میلیون دلار پرداخت کرد تا ادعاهایی مبنی بر فروش پلاستیکهایی که به شكل گمراهکنندهای به عنوان دوستدار محیطزیست تبلیغ میشد را برطرف کند. در ایالات متحده و در قانون ایالت کالیفرنیا، فروش پلاستیکهایی که دارای برچسب «کمپوستپذیر» یا «زیست تخریبپذیر» هستند، ممنوع است، زیرا مقامات محیطزیست تشخیص دادهاند که چنین ادعاهایی بدون ارائه توضیح در مورد اینکه محصول با چه سرعتی در محل دفن زباله تجزیه میشود، گمراهکننده هستند.
نیمی از پلاستیک های یکبار مصرف جهان در 16 سال گذشته تولید شده است و 91 درصد از پلاستیک تولید شده در سطح جهان بازیافت نمی شود. به همین دلیل است که شرکتهایی که ادعا میکنند «پلاستیک قابل استفاده مجدد» میسازند بسیار مضر هستند – راهش این است كه ما باید پلاستیک کمتری تولید کنیم. ایجاد پلاستیک قابل بازیافت خوب است، اما آمار بالا نشان می دهد که اگر این پلاستیک همچنان به محل دفن زباله یا لندفیل برسد، دیگر بی معنی است. بازیافت بسیاری از انواع پلاستیک دشوار است؛ یا به این دلیل که کشورها ماشین آلات لازم را ندارند و یا به این دلیل که مردم زمان/تمایل بازیافت کالاهای خود را ندارند.
خوشبختانه، برخی از کشورها شروع به سرکوب بازاریابی محصولات سبز كرده اند. در سال 2019، Forbrukertilsynet (مرجع مصرف کنندگان) نروژ حکم داد که برند مد سریع یا فست فشن H&M و دیگر خردهفروشان مد سریع تحت بررسی هستند. این برندها به دلیل استفاده مبهم از اصطلاحات سبز برای ظاهرسازی به آگاهی از محیطزیست و فروش لباسهای بیشتر مشهور هستند. این یک مشکل است، زیرا مد سریع یکی از بزرگترین آلایندههای روی کره زمین است و هر ساله بیش از 140 میلیون پوند لباس در محلهای دفن زباله بریتانیا قرار میگیرد.
چطور سبزشویی را بشناسیم و از آن اجتناب كنیم؟
- مراقب “چرب زبانی” باشید. منظور کلمات یا اصطلاحات بدون معنی واضح (مانند “دوستدار محیط زیست”، “تولید پایدار”، و غیره)
- اظهارات یک شرکت مبنی بر اینکه کمی سبزتر از بقیه است، حتی اگر بقیه بسیار وحشتناک باشند (مثلا BP پنل های خورشیدی را در پمپ بنزین های خود قرار می دهد و می گوید که “برای پایدارتر بودن کار می کند”)
- “سبز کردن” محصولات خطرناک برای ایمن جلوه دادن آنها (مثلا سیگارهای “دوستدار محیط زیست”)
- استفاده از اصطلاحات تخصصی یا اطلاعاتی که فقط یک دانشمند/ متخصص می تواند بررسی یا درک کند
- عدم ارائه مدرکی دال بر ادعا
- ارائه ادعاها یا داده های کاملا ساختگی به عنوان واقعیت
- تاکید بر یک ویژگی سبز کوچک زمانی که همه چیز کثیف است (مثلاً BP و پانل های خورشیدی آنها)
- شرکت هایی که شفاف یا باز نیستند و به اشتباه خود اعتراف نمی کنند
مهم است که برچسب ها را به دقت بخوانید و ترکیب محصول را بررسی کنید. بستهبندیهایی که تمرکزشان بر این است که به شما بگویند چه چیزی در محصول وجود ندارد، باید بهعنوان یک هشدار در نظر گرفته شود، زیرا اغلب برای منحرف کردن توجه مصرفکنندگان از آنچه در لیست مواد موجود است استفاده میشود نه آنچه كه نباید باشد. در لوازم آرایشی، یک روش معمول تأکید بر یک ماده طبیعی است تا این توهم ایجاد شود که محصول از سایر مواد مضر تشکیل نشده است.
برچسب ها اغلب در تلاش برای گمراه کردن مصرف کنندگان استفاده می شوند، زیرا تأیید آنها ممکن است دشوار باشد. برخی از برندها برچسب های مخصوص به خود را ایجاد می کنند که ادعا می کنند دوستدار محیط زیست هستند. با این حال، این برچسب ها هیچ اعتبار قانونی ندارند. به طور مشابه، لوگوهای سبز و کوچک را می توان با برچسب های رسمی و دوستدار محیط زیست اشتباه گرفت و فقط به این دلیل که یک محصول دارای برگ سبز یا نقطه سبز است به این معنی نیست که محصول بخشی از رویکرد توسعه پایدار است.
برخی از برچسب های سبز اتحادیه اروپا که تأثیر كم بر محیط زیست را تضمین می کنند عبارتند از: the EU flower، EU Ecolabel و یا EU Organic Label.
جمع بندی
چشم انداز پایدار امروز مانند زمان جی وسترولد در دهه 80 نیست – ما ابزاری برای تحقیق در مورد برندهایی داریم که زمان و پول خود را روی آن سرمایه گذاری می کنیم. ما به عنوان مصرف کننده قدرت فوق العاده ای داریم. ما چشم اندازی را ایجاد می کنیم که کسب و کارها در آن فعالیت می کنند، بنابراین جایی که پول ما می رود، تمرکز آنها می رود. باید مطمئن شویم که این تمرکز به سمت پایداری حركت می كند. کسبوکارها دیگر نمیتوانند با سبزشویی ادامه بدهند. با شتاب گرفتن بحران آب و هوا و تغییر اقلیم، ما به سادگی نمیتوانیم زمان را برای تغییر به رویههای دوستدار محیط زیست تلف کنیم.
برگرفته از وبسایت earth.org
این مقاله چقدر برای شما مفید بود؟
از 1 تا 5 امتیاز بدهید.
میانگین امتیاز: / 5. تعداد رأیها:
اولین نفری باشید که رأی میدهد!
ما متأسفیم که این مقاله اصلاً برای شما مفید نبود!
لطفاّ به ما در بهبود آن کمک کنید.
به ما در اصلاح آن کمک میکنید؟
امیرحسین عبدالرضایی
به عنوان یک فارغالتحصیل کارشناسی ارشد مهندسی عمران- محیط زیست به دنبال آنم تا زمین را جای بهتری برای زندگی کنم؛ چه برای خودم و چه برای دیگران.
دیدگاهتان را بنویسید