شاخص آلودگی هوا و 10 واقعیتی که لازم است بدانید!
آلودگی هوا یکی از مشکلات جدی در جوامع امروزی است که تأثیرات مخرب زیادی بر افراد و محیط زیست دارد. آلودگی هوا به معنای وجود ذرات و مواد مضر در هوا است که میتواند به دلیل فعالیتهای صنعتی، حمل و نقل، سوختهای فسیلی و سایر عوامل، ایجاد شود. بررسی و اندازهگیری آلودگی هوا بسیار مهم است زیرا با کمک دادههای آن، میتوان برنامههای کاهش و کنترل آلودگی هوا را طراحی کرد.
برای اندازهگیری آلودگی هوا، از شاخصهای مختلفی استفاده میشود که به سنجش میزان ذرات معلق، میزان گازهای مضر و سایر عوامل آلودگی هوا کمک میکند. شاخص آلودگی هوا به عنوان یک نشانه مهم در بررسی و مقایسه کیفیت هوا در مناطق مختلف استفاده میشود و در تصمیمگیریهای مرتبط با بهداشت عمومی و محیط زیست اهمیت زیادی دارد.
آنچه در این مقاله میخوانید:
Toggleاز چه سالی آلودگی هوا تبدیل به چالش جهانی شد؟
آلودگی هوا به عنوان یک چالش جهانی در دهه 1950 میلادی شناخته شد. در این دهه، با افزایش صنعت و رشد شهرنشینی، میزان آلودگی هوا به طرز چشمگیری افزایش یافت. نخستین شواهد علمی درباره اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان و محیط زیست در این دوره بررسی شد. افزایش میزان گازهای خروجی از خانه ها، کارخانه ها و وسایل نقلیه، سبب شد تا آلودگی هوا به مشکلی جهانی تبدیل شود و تأثیرات منفی آن بر محیط زیست و سلامت انسان رو به افزایش یابد.
با گذشت زمان، آلودگی هوا به یک چالش عمده برای جوامع جهانی تبدیل شد. برنامه ها و سیاست های متعددی در سطح ملی و بین المللی برای کنترل و کاهش آلودگی هوا اجرا شد. سازمان های بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی و سازمان حفاظت محیط زیست تلاش کردند تا استانداردها و دستورالعمل هایی برای کاهش آلودگی هوا تعیین کنند. همچنین، توسعه فناوری های جدید و مستدام، استفاده از منابع انرژی تمیز و اجرای سیاست های برنامه ریزی شده برای کاهش آلودگی هوا نقش مهمی در مقابله با این چالش جهانی داشته است.
چه شاخص هایی برای اندازه گیری آلودگی هوا وجود دارد؟
برای اندازه گیری آلودگی هوا، چندین شاخص مختلف وجود دارد. شاخص کیفیت هوای (AQI) یکی از معروف ترین شاخص هاست و به صورت عمومی برای اندازه گیری کیفیت هوا استفاده می شود. این شاخص بر اساس آلودگی های مختلفی مانند ذرات معلق، دی اکسید کربن، ازن و سولفور دی اکسید محاسبه می شود. همچنین، شاخص های دیگری نیز برای اندازه گیری آلودگی هوا وجود دارند مانند شاخص ذرات معلق (PM10 و PM2.5) و شاخص گازهای خروجی خودرو. این شاخص ها به ما کمک می کنند تا میزان آلودگی هوا را بررسی کنیم و تدابیر لازم را برای کاهش آن در نظر بگیریم.
شاخص کیفیت هوا (AQI) یک شاخص نسبتاً جدید است که در دهه 1980 در ایالات متحده آمریکا توسعه یافت. قبل از توسعه AQI، شاخصهای دیگری برای اندازهگیری آلودگی هوا به کار میرفتند. برخی از این شاخصهای قدیمی شامل موارد زیر هستند:
شاخص استاندارد آلایندهها (PSI): PSI در دهه 1960 در ایالات متحده توسعه یافت و برای اندازهگیری سطوح آلودگی از چندین آلاینده، از جمله دیاکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و ذرات معلق به کار میرفت. PSI بعدها توسط AQI جایگزین شد.
شاخص آلودگی هوای صنعتی (IAPI): IAPI در دهه 1970 در کانادا توسعه یافت و برای اندازهگیری سطوح آلودگی از چندین آلاینده، از جمله دیاکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و ذرات معلق کاربرد داشت. IAPI نیز بعدها توسط شاخص کیفیت هوای کانادا جایگزین شد.
شاخص آلودگی هوا (API): API در دهه 1980 در هنگ کنگ توسعه یافت و سطوح آلودگی از چندین آلاینده، از جمله دیاکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و ذرات معلق را اندازه گیری می کرد. API هنوز در هنگ کنگ به کار میرود، اما به روز شده و شامل آلایندهها و اطلاعات بهداشتی بیشتری شده است.
مهم است بدانید که آلایندهها و آستانههای خاصی که برای محاسبه این شاخصهای قدیمی استفاده شده است، ممکن است با آنهایی که در AQI یا شاخصهای کیفیت هوای جدیدتر استفاده میشود، تفاوت داشته باشد. به علاوه، کشورها و مناطق مختلف ممکن است شاخص کیفیت هوای خود را برای پاسخ به نیازهای خاص خود و منابع آلاینده خود توسعه دهند.
آلاینده ها و حدود مجاز آن ها در AQI (استاندارد ایران)
در شاخص AQI، پنج آلاینده مهم کیفیت هوا به عنوان آلاینده های اصلی در نظر گرفته می شوند. این آلاینده ها عبارتند از:
- ذرات معلق (PM2.5 و PM10): میزان ذرات معلق در هوا که دارای قطر کمتر از 2.5 میکرومتر (PM2.5) و 10 میکرومتر (PM10) هستند. حد مجاز برای PM2.5 در حدود 35 میکروگرم بر متر مکعب و برای PM10 حدود 154 میکروگرم بر متر مکعب است.
- دی اکسید گوگرد (SO2): میزان دی اکسید گوگرد که به طور اساسی ناشی از سوخت و ساز و کارهای صنعتی است. حد مجاز برای SO2 حدود 144 ppm است.
- دی اکسید نیتروژن (NO2): میزان دی اکسید نیتروژن که به طور اساسی ناشی از ترافیک و فعالیت های صنعتی است. حد مجاز برای NO2 حدود 0.1 ppm است.
- ازن (O3): میزان ازن در هوا که در نتیجه واکنش های شیمیایی بین اکسید نیتروژن ، آلاینده های آلی و تشعشع خورشیدی ایجاد می شود. حد مجاز برای O3 حدود 0.125 ppm برای بازه یکساعته و 0.075 ppm برای بازه هشت ساعته است.
- مونوکسید کربن (CO): مونوکسید کربن که از سوختن سوخت های فسیلی و کارهای صنعتی ناشی می شود. حد مجاز برای CO حدود 9.4 ppm در بازه هشت ساعته است.
حد مجاز برای هر آلاینده در شاخص آلودگی هوا یا AQI ممکن است در هر کشور و منطقه متفاوت باشد و به عواملی مانند استانداردهای بین المللی و سلامت عمومی مرتبط باشد. بنابراین، حد مجاز دقیق برای هر آلاینده بستگی به مکان و زمان مشخصی دارد.
10 نکته در مورد شاخص آلودگی هوا
- شاخص های کیفیت هوا در سراسر جهان یکسان نیست. کشورها و مناطق مختلف ممکن است از شاخصهای کیفیت هوای متفاوتی مانند شاخص کیفیت هوا (AQI) در ایالات متحده، شاخص آلودگی هوا (API) در چین و شاخص سلامت کیفیت هوا (AQHI) در کانادا استفاده کنند.
- AQI بر اساس مهم ترین آلاینده در یک منطقه است، در حالی که سایر شاخص های کیفیت هوا ممکن است از روش های مختلفی برای محاسبه شاخص استفاده کنند.
- شاخص های کیفیت هوا فقط بر اساس آلودگی هوای بیرون نیست. کیفیت هوای داخل ساختمان را نیز می توان با استفاده از شاخص کیفیت هوای داخل ساختمان (IAQI) اندازه گیری و گزارش کرد.
- AQI بر اساس یک مقیاس از 0 تا 500 است، با مقادیر بالاتر که نشان دهنده کیفیت بدتر هوا است. با این حال، کشورها و مناطق مختلف ممکن است مقیاس ها و نقاط شکست متفاوتی برای سطوح مختلف کیفیت هوا داشته باشند.
- AQI به دلیل عواملی مانند نزدیکی به منابع اصلی آلودگی، الگوهای آب و هوا و ارتفاع، می تواند از مکانی به مکان دیگر، حتی در همان شهر، بسیار متفاوت باشد.
- شاخص های کیفیت هوا فقط برای اهداف بهداشتی استفاده نمی شود. آنها همچنین می توانند برای نظارت و مدیریت زیست محیطی و همچنین برای ارزیابی تأثیر آلودگی هوا بر محصولات زراعی و سایر گیاهان استفاده شوند.
- برخی از شاخص های کیفیت هوا اثرات آلاینده های متعدد بر سلامت انسان را در نظر می گیرند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بر روی یک آلاینده واحد تمرکز کنند.
- شاخص های کیفیت هوا فقط توسط سازمان های دولتی و مقامات بهداشت عمومی استفاده نمی شود. آنها همچنین می توانند برای عموم مردم از طریق وب سایت ها، برنامه های تلفن همراه و سایر منابع آنلاین قابل دسترسی باشند. برای مشاهده نمونه ای از این منابع میتوانید به وبسایت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و شبکه پایش جهانی (WAQI) مراجعه کنید.
- شاخصهای کیفیت هوا میتوانند تحتتاثیر عواملی مانند الگوهای باد، وارونگی دما و آتشسوزیها قرار بگیرند که میتوانند باعث افزایش ناگهانی سطوح آلودگی شوند.
- پایش و گزارش منظم شاخصهای کیفیت هوا میتواند به افزایش آگاهی در مورد اثرات بهداشتی و زیستمحیطی آلودگی هوا و همچنین هدایت سیاستها و تصمیمگیریهای مربوط به کنترل و مدیریت کیفیت هوا کمک کند.
جمع بندی
تعریف شاخص برای پایش کیفیت هوای آزاد اهمیت بسیاری دارد. این شاخصها به ما کمک میکنند تا به راحتی کیفیت هوای آزاد را در یک منطقه مشخص کنیم و میزان آلودگی هوا را ارزیابی کنیم. اگر شاخصی برای پایش کیفیت هوای آزاد وجود نداشته باشد، ممکن است برای ارزیابی کیفیت هوای آزاد نیاز به تجهیزات پیچیده و گرانبها باشد که برای بسیاری از مناطق قابل دسترسی نیستند یا زبان مشترکی برای مقایسه یافت نشود. همچنین، بدون شاخص کیفیت هوا، ممکن است که آلودگی هوا در یک منطقه زیر سوال برود و مسئولان نتوانند درست و به موقع برای این مشکلات راه حل ارائه دهند.
از طرفی، مفهوم توسعه پایدار به دنبال حفظ کیفیت محیط زیست و بهبود شرایط زندگی انسانها است. آلودگی هوا از جمله عواملی است که میتوانند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر توسعه پایدار تأثیر بگذارند. برای مثال، آلودگی هوا میتواند سلامت افراد را تحت تأثیر قرار داده و هزینههای بهداشتی را افزایش دهد. افزایش هزینههای بهداشتی و کاهش سطح سلامتی افراد میتواند به طور مستقیم بر روی توسعه پایدار تأثیر بگذارد. بنابراین، داشتن شاخصهای کیفیت هوای آزاد به عنوان یک ابزار مهم برای پایش و کنترل آلودگی هوا و بهبود شرایط محیط زیست، بسیار حائز اهمیت است و باعث میشود توسعه پایدار در بلندمدت بهبود یابد.
این مقاله چقدر برای شما مفید بود؟
از 1 تا 5 امتیاز بدهید.
میانگین امتیاز: / 5. تعداد رأیها:
اولین نفری باشید که رأی میدهد!
ما متأسفیم که این مقاله اصلاً برای شما مفید نبود!
لطفاّ به ما در بهبود آن کمک کنید.
به ما در اصلاح آن کمک میکنید؟
امیرحسین عبدالرضایی
به عنوان یک فارغالتحصیل کارشناسی ارشد مهندسی عمران- محیط زیست به دنبال آنم تا زمین را جای بهتری برای زندگی کنم؛ چه برای خودم و چه برای دیگران.
دیدگاهتان را بنویسید