امنیت انرژی؛ چالش نوین در دستیابی به توسعه پایدار
امنیت انرژی یک مساله حیاتی است که بر دسترسی بدون وقفه منابع انرژی با قیمت مقرون به صرفه تاثیر می گذارد. این امر جنبه های زیادی دارد، از جمله امنیت انرژی بلند مدت، که با سرمایه گذاری های به موقع برای تامین انرژی در راستای پیشرفت های اقتصادی و نیازهای زیست محیطی، و امنیت انرژی کوتاه مدت، که بر توانایی سیستم انرژی برای واکنش سریع به تغییرات ناگهانی در تعادل عرضه و تقاضا تمرکز دارد، سر و کار دارد.
در اینجا به بررسی مفهوم امنیت انرژی و اهمیت آن با تمرکز ویژه بر امنیت تقاضای انرژی خواهیم پرداخت. ما مشکلات رایج مرتبط با امنیت انرژی را برجسته خواهیم کرد و نکاتی را در مورد چگونگی تضمین امنیت انرژی ارائه خواهیم داد.
آنچه در این مقاله میخوانید:
Toggleامنیت انرژی به چه معناست؟
امنیت انرژی مفهوم مهمی است که به دسترسی بدون وقفه منابع انرژی با قیمت مقرون به صرفه اشاره دارد. این یک مفهوم چند بعدی است که جنبه های مختلفی از جمله امنیت انرژی بلند مدت و امنیت انرژی کوتاه مدت را در بر می گیرد. امنیت انرژی بلند مدت عمدتا با سرمایه گذاری های به موقع برای تامین انرژی در راستای تحولات اقتصادی و نیازهای زیست محیطی سر و کار دارد، در حالی که امنیت انرژی کوتاه مدت بر توانایی سیستم انرژی برای واکنش سریع به تغییرات ناگهانی در تعادل عرضه و تقاضا تمرکز دارد. سازمان ملل متحد امنیت انرژی را این گونه تعریف کرده است:
“در دسترس بودن پایدار انرژی به شکل های مختلف، به مقدار کافی و با قیمت های مقرون به صرفه”
همچنین آژانس بین المللی انرژی امنیت انرژی را به عنوان “در دسترس بودن بدون وقفه منابع انرژی با قیمت مقرون به صرفه” تعریف می کند.
امنیت انرژی برای رشد و توسعه اقتصادی ضروری است، زیرا تامین قابل اعتماد و پایدار انرژی را برای حمایت از فعالیت های صنعتی، کسب و کاره ای برق و هدایت رشد اقتصادی تضمین می کند. دسترسی به انرژی ارزان تر برای عملکرد اقتصادهای مدرن ضروری شده است و توزیع نابرابر منابع انرژی در میان کشورها منجر به آسیب پذیری های قابل توجهی شده است.
چه کسی اولین بار کلمه “امنیت انرژی” را مطرح کرد؟
بر اساس منابع بررسی شده، منشا واژه “امنیت انرژی” روشن نیست و نسبت دادن آن به یک شخص یا رویداد خاص دشوار است. با این حال، این اصطلاح در دهه ۱۹۷۰ و در جریان بحران نفت، زمانی که کشورها به اهمیت تضمین یک منبع مطمئن و پایدار انرژی برای حمایت از رشد و توسعه اقتصادی پی بردند، شهرت یافت. رئیس جمهور نیکسون در سخنرانی خود در سال ۱۹۷۳ از این اصطلاح استفاده کرد و قول داد که امنیت انرژی را برای ایالات متحده در اولویت قرار دهد. از آن زمان، این اصطلاح به طور گسترده ای در محافل دانشگاهی و سیاسی برای توصیف نیاز به یک منبع قابل اعتماد و پایدار انرژی مورد استفاده قرار گرفته است.
امنیت انرژی با امنیت تقاضای انرژی چه تفاوتی دارد؟
امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی دو مفهوم مرتبط اما متمایز هستند که درک آن ها در دنیای مدرن ضروری است. در اینجا تفاوت های اصلی بین امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی آورده شده است:
امنیت انرژی:
- به در دسترس بودن بی وقفه منابع انرژی با قیمت مقرون به صرفه اشاره دارد.
- جنبه های زیادی دارد، از جمله امنیت انرژی بلند مدت و امنیت انرژی کوتاه مدت.
- امنیت انرژی بلندمدت عمدتا با سرمایه گذاری های به موقع برای تامین انرژی در راستای پیشرفت های اقتصادی و نیازهای زیست محیطی سر و کار دارد.
- امنیت انرژی کوتاه مدت بر توانایی سیستم انرژی برای واکنش سریع به تغییرات ناگهانی در تعادل عرضه و تقاضا تمرکز دارد.
امنیت تقاضای انرژی:
- به توانایی سیستم انرژی برای پاسخگویی به نیازهای انرژی جامعه در هر زمان اشاره می کند.
- بر توانایی سیستم انرژی برای واکنش سریع به تغییرات ناگهانی در تعادل عرضه و تقاضا تمرکز می کند.
این یک جنبه حیاتی از امنیت انرژی است.
به طور خلاصه، امنیت انرژی یک مفهوم گسترده تر است که جنبه های بلند مدت و کوتاه مدت را در بر می گیرد، در حالی که امنیت تقاضای انرژی یک جنبه خاص از امنیت انرژی است که بر توانایی سیستم انرژی برای پاسخگویی به نیازهای انرژی جامعه در هر زمان تمرکز دارد. درک تفاوت های بین این دو مفهوم برای اطمینان از تامین قابل اعتماد و پایدار انرژی در جهت حمایت از رشد و توسعه اقتصادی ضروری است.
مؤلفه های اصلی امنیت انرژی کدامند؟
امنیت انرژی یک مفهوم چند بعدی است که جنبه های مختلفی از جمله امنیت انرژی بلند مدت و امنیت انرژی کوتاه مدت را در بر می گیرد. اجزای اصلی امنیت انرژی عبارتند از:
- ترکیب قابل اعتماد و متنوع منابع انرژی: یک کشور برای دستیابی به امنیت انرژی باید به ترکیبی قابل اعتماد و متنوع از منابع انرژی از جمله سوخت های فسیلی، انرژی هسته ای و انرژی های تجدیدپذیر دسترسی داشته باشد. این امر تضمین می کند که کشور بیش از حد به هیچ یک از منابع انرژی متکی نیست و خطر اختلال در عرضه را کاهش می دهد.
- زیرساخت: زیرساخت های انرژی، از جمله خطوط لوله، خطوط انتقال و تاسیسات ذخیره سازی، برای امنیت انرژی ضروری است. یک زیرساخت توسعه یافته تضمین می کند که انرژی می تواند به طور موثر انتقال و ذخیره شود و خطر اختلالات تامین را کاهش می دهد.
- ثبات سیاسی: ثبات سیاسی برای امنیت انرژی ضروری است زیرا تضمین می کند که یک کشور می تواند زیرساخت های انرژی خود را توسعه داده و حفظ کند. بی ثباتی سیاسی می تواند منجر به اختلال در عرضه و افزایش قیمت انرژی شود.
- رشد اقتصادی: رشد اقتصادی نیز مهم است زیرا تقاضای انرژی را تحریک می کند و اگر به درستی مدیریت نشود می تواند منجر به ناامنی انرژی شود. یک اقتصاد در حال رشد به انرژی بیشتری نیاز دارد و اگر عرضه انرژی نتواند با تقاضا هماهنگ شود، می تواند منجر به افزایش قیمت انرژی و اختلال در عرضه شود.
حفاظت از انرژی: حفاظت از انرژی تقاضای انرژی را کاهش می دهد و به تضمین امنیت انرژی کمک می کند. با کاهش تقاضای انرژی، کشورها می توانند وابستگی خود به انرژی وارداتی را کاهش دهند و نیاز به زیرساخت های انرژی جدید را محدود کنند. - نوآوری تکنولوژیکی: نوآوری فنی و تکنولوژیکی می تواند بهره وری انرژی را بهبود بخشد، تقاضای انرژی را کاهش دهد و استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر را افزایش دهد. این امر می تواند با کاهش اتکا به انرژی وارداتی و محدود کردن نیاز به زیرساخت های انرژی جدید به تضمین امنیت انرژی کمک کند.
دستیابی به امنیت انرژی چه مزیتی دارد؟
حرکت در جهت دستیابی به امنیت انرژی مزایای بسیاری دارد، از جمله:
- ثبات اقتصادی: امنیت انرژی تامین قابل اعتماد و پایدار انرژی برای حمایت از فعالیت های صنعتی، کسب و کاره ای برق و رشد اقتصادی را تضمین می کند. دسترسی به انرژی ارزان تر برای عملکرد اقتصادهای مدرن ضروری شده است و توزیع نابرابر منابع انرژی در میان کشورها منجر به آسیب پذیری های قابل توجهی شده است.
- امنیت ملی: امنیت انرژی برای امنیت ملی ضروری است، زیرا توانایی یک کشور در تامین نیازهای انرژی خود را تضمین می کند و خطر اختلال در تامین را کاهش می دهد. امنیت انرژی همچنین احتمال ناآرامی و درگیری اجتماعی را کاهش می دهد.
- پایداری محیط زیست: دستیابی به امنیت انرژی نیازمند تغییر به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر است که می تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی کمک کند. این می تواند به آینده ای پایدارتر برای نسل های آینده منجر شود.
- استقلال انرژی: امنیت انرژی می تواند منجر به استقلال انرژی شود، به این معنی که یک کشور برای تامین نیاز انرژی خود نیازی به واردات منابع انرژی ندارد. این امر می تواند وابستگی یک کشور به منابع انرژی خارجی را کاهش دهد و جایگاه اقتصادی آن را بهبود بخشد.
- صرفه جویی در هزینه ها: امنیت انرژی می تواند با کاهش تقاضای کلی انرژی، کاهش وابستگی به واردات نفت، گاز و زغال سنگ و محدود کردن الزامات برای زیرساخت های جدید تولید، انتقال و توزیع برق منجر به صرفه جویی در هزینه ها شود.
آیا امنیت انرژی در اهداف توسعه پایدار (SDGs) دیده شده است؟
اهداف توسعه پایدار (SDGs) با هدف تضمین دسترسی جهانی به خدمات انرژی مقرون به صرفه، قابل اعتماد و مدرن، افزایش قابل توجه سهم انرژی های تجدیدپذیر در ترکیب جهانی انرژی و دو برابر کردن نرخ جهانی بهبود در بهره وری انرژی تا سال ۲۰۳۰ است. شورای همکاری خلیج فارس بر اهمیت امنیت انرژی در دستیابی به توسعه پایدار تاکید دارد. برای دستیابی به امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی، کشورها می توانند ترکیب انرژی خود را متنوع کنند، بهره وری انرژی را بهبود بخشند، زیرساخت های انرژی را توسعه دهند، حفاظت از انرژی را ارتقا دهند، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه را افزایش دهند و مشارکت های عمومی – خصوصی را تشویق کنند.
این گام ها می تواند به تضمین یک منبع قابل اعتماد و پایدار انرژی برای حمایت از رشد و توسعه اقتصادی و در عین حال ترویج پایداری زیست محیطی و عدالت اجتماعی کمک کند. اهداف و شاخص ها در SDG ها به محیط زیست مرتبط هستند؛ مانند تضمین دسترسی جهانی به خدمات انرژی مقرون به صرفه، قابل اعتماد و مدرن، افزایش سهم انرژی تجدیدپذیر در ترکیب انرژی جهانی و افزایش هم کاری بین المللی برای تسهیل دسترسی به تحقیقات و فناوری انرژی پاک.
چه کشورهایی در تأمین انرژی امن پیشرو هستند؟
تأمین انرژی امن یک چالش جهانی است و بسیاری از کشورها گام هایی را برای تضمین امنیت انرژی خود برداشته اند. در اینجا با توجه به منابع معتبر و قابل اعتماد به برخی از کشورهایی که در زمینه امنیت انرژی پیشگام هستند اشاره می کنیم:
- دانمارک: دانمارک یکی از پیشتازان انرژی های تجدیدپذیر است که هدف آن تولید ۱۰۰ درصد برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰ است. این کشور در زمینه انرژی بادی سرمایه گذاری زیادی کرده و سیاست هایی را برای ارتقای بهره وری انرژی اجرا کرده است.
- آلمان: آلمان پیشتاز انرژی های تجدیدپذیر است و هدف آن تولید ۸۰ درصد برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰ است. این کشور در زمینه انرژی بادی و خورشیدی سرمایه گذاری زیادی کرده و سیاست هایی را برای ارتقای بهره وری انرژی اجرا کرده است.
- ایالات متحده آمریکا: ایالات متحده بزرگ ترین تولیدکننده نفت و گاز طبیعی در جهان است که به بهبود امنیت انرژی خود کمک کرده است. این کشور همچنین در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی بادی و خورشیدی سرمایه گذاری کرده است تا وابستگی خود به سوخت های فسیلی را کاهش دهد.
- روسیه: روسیه تولیدکننده بزرگ نفت و گاز طبیعی است که به بهبود امنیت انرژی خود کمک کرده است. این کشور همچنین برای تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود، در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی بادی و خورشیدی سرمایه گذاری کرده است.
- ژاپن: ژاپن تقریبا به طور کامل به انرژی وارداتی وابسته است که امنیت انرژی را برای این کشور در اولویت قرار می دهد. ژاپن سرمایه گذاری زیادی روی منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی کرده است تا وابستگی خود به انرژی های وارداتی را کاهش دهد.
وضعیت و عمکلرد ایران چگونه است؟
ایران کشوری است غنی از منابع هیدروکربنی و گاز طبیعی و مشتقات نفتی مانند بنزین و نفت کوره نیروگاه های حرارتی سنتی که حدود 98 درصد از کل نیاز انرژی ایران را تامین می کنند. دو درصد باقی مانده از ترکیبی از برقابی، هسته ای، سوخت های زیستی و دیگر منابع تجدیدپذیر تامین می شود.
با این حال، سیاستگذاران کشور علاقه زیادی به منابع انرژی تجدیدپذیر برای بهبود امنیت انرژی، کاهش مصرف داخلی هیدروکربن ها و افزایش صادرات نفت و گاز نشان داده اند. ایران برای کاهش وابستگی خود به انرژی های وارداتی، سرمایه گذاری زیادی در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی کرده است.
سرمایه گذاری در منابع مرسوم تر در زیرساخت های انرژی تجدیدپذیر نیز در حال انجام است. همچنین ایران برنامه انرژی هسته ای مربوط به دهه 1970 را حفظ کرده است. نیروگاه اتمی بوشهر همچنان در جنوب شرقی کشور و در نزدیکی خلیج فارس فعالیت می کند.
از نظر امنیت تقاضای انرژی، کشورمان به دلیل رشد سریع جمعیت و اقتصاد خود با چالش هایی مواجه شده است. به همین دلیل، سیاست هایی برای ارتقای بهره وری انرژی و کاهش تقاضای انرژی مانند اصلاح قیمت انرژی و اقدامات حفاظت از انرژی اجرا شده است.
با این حال، خشکسالی ها به تأمین انرژی برقابی ایران آسیب رسانده و منجر به افزایش اتکا به سوخت های فسیلی شده است.
در اینجا چند گام دقیق که ایران می تواند برای دستیابی به امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی بر مبنای تجربیات دیگر کشورهای مشابه بردارد، آورده شده است:
- تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی: ایران می تواند با سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، ترکیب انرژی خود را متنوع کند تا وابستگی خود به انرژی وارداتی را کاهش دهد. این امر می تواند به اطمینان از تامین قابل اعتماد و پایدار انرژی کمک کند.
- بهبود بهره وری انرژی: ایران می تواند با اجرای سیاست هایی برای ترویج حفاظت از انرژی و کاهش تقاضای انرژی، بهره وری انرژی را بهبود بخشد. این امر می تواند به کاهش وابستگی این کشور به سوخت های فسیلی و محدود کردن نیاز به زیرساخت های انرژی جدید کمک کند.
- توسعه زیرساخت های انرژی: ایران می تواند زیرساخت های انرژی خود از جمله خطوط لوله، خطوط انتقال و تاسیسات ذخیره سازی را برای اطمینان از تامین مطمئن و کارآمد انرژی توسعه دهد. این امر می تواند به کاهش خطر اختلالات عرضه و بهبود امنیت انرژی کمک کند.
- ترویج حفاظت از انرژی: ایران می تواند با اجرای سیاست هایی برای تشویق مصرف کنندگان به استفاده از وسایل کم مصرف و کاهش مصرف انرژی، حفاظت از انرژی را ارتقا دهد. این امر می تواند به کاهش تقاضای انرژی و بهبود امنیت انرژی کمک کند.
- افزایش سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه: ایران می تواند سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه را برای بهبود بهره وری منابع انرژی تجدیدپذیر و توسعه فناوری های جدید برای کاهش تقاضای انرژی افزایش دهد. این امر می تواند به اطمینان از تامین قابل اعتماد و پایدار انرژی کمک کند.
- تشویق مشارکت های عمومی- خصوصی: ایران می تواند مشارکت های عمومی – خصوصی را برای توسعه و اجرای سیاست ها و پروژه های انرژی تشویق کند. این امر می تواند به تضمین یک تلاش هماهنگ برای دستیابی به امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی کمک کند.
جمع بندی
تأمین انرژی یک مساله حیاتی است که بر دسترسی بدون وقفه منابع انرژی با قیمت مقرون به صرفه تاثیر می گذارد. این یک مفهوم چند بعدی است که جنبه های مختلفی از جمله امنیت انرژی بلند مدت و امنیت انرژی کوتاه مدت را در بر می گیرد. دستیابی به امنیت انرژی برای رشد و توسعه اقتصادی، امنیت ملی، پایداری زیست محیطی، استقلال انرژی و صرفه جویی در هزینه ها ضروری است.
آنچه در این مقاله بدان پرداختیم، در اهداف توسعه پایدار مورد تاکید قرار می گیرد و این یک چالش جهانی است که نیازمند تلاش هماهنگ دولت، صنعت و مصرف کنندگان است. برای دستیابی به امنیت انرژی و امنیت تقاضای انرژی، ایران می تواند ترکیب انرژی خود را متنوع کند، بهره وری انرژی را بهبود بخشد، زیرساخت های انرژی را توسعه دهد، حفاظت از انرژی را ارتقا دهد، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه را افزایش دهد و مشارکت های عمومی – خصوصی را تشویق کند.
این گام ها براساس تجربیات دیگر کشورهای مشابه است و می تواند به تضمین یک منبع قابل اعتماد و پایدار انرژی برای حمایت از رشد و توسعه اقتصادی و در عین حال ترویج پایداری زیست محیطی و عدالت اجتماعی کمک کند.
این مقاله چقدر برای شما مفید بود؟
از 1 تا 5 امتیاز بدهید.
میانگین امتیاز: / 5. تعداد رأیها:
اولین نفری باشید که رأی میدهد!
ما متأسفیم که این مقاله اصلاً برای شما مفید نبود!
لطفاّ به ما در بهبود آن کمک کنید.
به ما در اصلاح آن کمک میکنید؟
امیرحسین عبدالرضایی
به عنوان یک فارغالتحصیل کارشناسی ارشد مهندسی عمران- محیط زیست به دنبال آنم تا زمین را جای بهتری برای زندگی کنم؛ چه برای خودم و چه برای دیگران.
دیدگاهتان را بنویسید